ANASAYFA

YIRTICI BİR AVCI: ATMACA

Karadeniz bölgesinde yaşayanlar, atmaca ve onunla avcılığı çok severler. Bunun için de, atmaca, şarkı ve güzel konuşmaların konusu olmuştur. Bu bölgede yaşayan insanlar hakkında bilgisi olmayanlar, bu insanların atmacayı öldürüp etini yediğini zanneder. Halbuki, atmacayı öldüren kişi, kötü sayılır ve arkadaş gurubundan atılır. Atmacası ölen insanlar günler boyunca ağlar. Atmaca sevgisi böyle sağlamdır yöre insanında. Böylesi bir sevgi taşıyan insanların hali, diğer bölgelerin insanları tarafından iyice anlaşılamaz. Atmaca avcılığıyla haşır neşir olan kimsenin bu iş için harcadığı para, zaman ve güç çok fazladır. Ancak bu avdan elde ettiği et ise çok azdır. Bu da gösteriyor ki, atmaca avına, et için değil zevk için gidiliyor. Atmaca avcılığı para ile ölçülen bir iş değildir. Ağustos ayı gelince, atmacacılar çalıştıkları fabrikalardan izin alırlar ve yarı aç yarı tok dağlara çıkarlar, atmacayı izleyerek gezerler.

Atmaca, küçük yırtıcı gurubundan ve göçmen olan kuşlardan biridir. Latince adı “Accipiter nisus” dur. Kancalı gagası, kavisli pençeleri ve güçlü kanatları ile avcı bir kuş olarak bilinir. Tüm dünyada 50 farklı türü bulunmaktadır. Türleri kabaca küçük ve orta boy kuşlarla beslenen atmacalar, daha büyük kuşlar ve memelilerle beslenen çakırkuşları olarak bilinir. Türkiyede geleneksel atmaca, çakırkuşu ve boz atmaca türleri yaşamaktadır. Dişi ve erkek cinsleri arasında belirgin bir büyüklük farkı vardır. Erkeklerde kanat açıklığı ortalama 62 santim, dişilerde ise 74 santimdir. Erkeği, dişisinden vücut olarak küçüktür. Erkeklerde ağırlığı ortalama 150 gram, dişilerde ise ortalama 240 gramdır.

Atmaca, nispeten kısa, ucu yuvarlak kanatları ve uzun kuyruğu ile ani dönüşler yaparak avlanır. Kertenkele, yılan, kurbağa, fare ve küçük kuşları avlayarak beslenir. Çok avcı olan atmaca, ok gibidir, hedefine hemen yetişir. Güçlü pençeleriyle avını yakalar. Yeryüzünde avını atmacadan daha ustaca yakalayabilen bir kuş yoktur. Geniş çayır ve bozkırlar, ağaçsız sulak sahalar ve çıplak kayalıklar haricinde ibreli ve yaprak döker açık ve kapalı ormanlarda, ağaçlı bozkırlarda, ağaçlı ve çalılık sınırlarla bölünmüş tarım arazilerinde avlanır. Avlanma alanına göre daha sık ağaçlıklı yerlerde ürer.

Atmaca; Avrupa, Asya ve Afrikanın yabani ormanlık bölgelerinde yaşar. Ağustostan Ekime kadar; kuzeyden güneye ve kış boyunca, güneyde yaşadıktan sonra, Nisandan Hazirana kadar güneyden kuzeye göç ederler. Sonbahar göçü zamanında, atmacalar Orta Avrupa, Orta Rusya ve Güneydoğu Asyanın ormanlarına göç ederler. Bu göç döneminde, Türkiyenin doğu ve batı sınırlarına yakın iki yoldan uçarlar. Birinci göç yolları: Alplerden başlayarak Adriyatik kıyıları, Yunanistan, Doğu Trakya, İstanbul boğazının güneyine giderler. İkinci göç yolları: Orta Rusya’dan başlayarak Kafkas dağlarının batı etekleri yoluyla Karadeniz kıyılarından uçarlar. Karadeniz dağları yoluyla güneye inerler.

Atmaca avcılığı, çoğunlukla Lazlar tarafından yapılır. Çayeli, Pazar, Ardeşen, Fındıklı, Arhavi, Hopa, Kemalpaşa gibi kentler bu avcılıkla anılır. Ancak Türkiyenin batı bölgelerine göç etmiş insanlar da, fırsat bulduklarında atmacacılık yapar. Bu yalnızca avcılık değildir, aynı zamanda spordur. Dayanıklı oldukları için, avcılıkta kullanılan dişilerdir. Avcılık için, yeni doğmuş, bir yaşından küçük olanlar kullanılır. Hiçbir şey bilmedikleri için, onlara öğretmek ve sahibine alıştırmak kolay olur. Böylelikle atmaca işe yarar. Avcılıkta gözü olan atmaca, sahibi tarafından anlaşılır ve saklanır.