აკაკი ჭანტურია (1881 - 1949) 1881 წანაშ 12 ფრევალს წალენჯიხაშ რაიონიშ ართ ოფუტეს - ჩქვალერს ქოდიბადუ. აკაკიშ ბაბა პაპა რდუ დო ივანე ჯოხოდუ, ნანას ხანძე შამუგია. კოლხეფიშ თე დიდი კოჩქ მუშ ოფუტეს, ინწრა-მოროჟაშ ღალიშ მელე-მოლე გოფაჩილ ჩქვალერს მუშ ნინა დო ოდაბადეშ ყ'ოროფა გეჭოფუ. აკაკიქ თაქ ძირუ დო შურშა ქინიკარკატუ კოლხურ ეთნოგრაფიაშ დო ფოლკლორიშ სიდინდარე დო თინეფიშ ყ'ოროფათ გასურუ მუშ დღალეფი. აკაკი ჭანტურიაქ ბაღანობა ჩქვალერ დო ჯვარს ატარუ. ჯვარიშ დაჭყაფური ნწოფულა დო სანაკიშ ოშურობე ოგურაფუს იგურუ. ჭახანს ჯვარს მაგურაფალო მუშენდუ, უკული ბათუმშა მიდართუ დო ექ როტშილდიშ ქარხანაშ კანცელარიას ქიდიჭყუ მუშობა. ცალიორ ბორჯის ბრელს კითხულენდუ. ახალ იდეეფს დო ნინეფს გურაფულენდუ. ქორთულ დო თელ ქიანაშ ლიტერატურა გეჩინებაფუ. 1904 წანას ევროპაშა მიდართუ. აკაკი ჭანტურიაქ ლონდონიშ უნივერსიტეტიშ გეოლოგიაშ ფაკულტეტი გათუ დო არქეოლოგია, ეთნოგრაფია, ისტორია, კარტოგრაფია, მუზეუმიშ საქვარი, ფილოლოგია, ფოლკლორი ქიდიგურუ. ბრიტანეთიშ მუზეუმიშ მენცარულ ექსპედიციეფს ბრელშა ოკათუდუ. ხოლო ტრადიციულ ეთნოგრაფიულ ფესტივალშა გიშართუ დო ექ ჩონგურიშ მეგამა დო მარგალურ ხალხურ ბირეფიშ ბირაშენი პრიზი ეჭოფუ. გურაფა ბორჯის ევროპაშ ბრელ ქიანეფი ძირუ. ხვამარდით ქიანას მუკ-მუკი მუკულუ - ბიჯღეთ დო ობჟათე ამერიკაშა, ავსტრალიაშა, ახალ ზელანდიაშა, ფილიპინეფშა, ინდოჩინეთშა, ინდოეთშა, არაბეთშა, აფრიკაშა იდუ. 1912 წანას საქორთუოშა ქუმორთუ - თექ ეფშა გეოლოგიურ დო პალეონტოლოგიურ მატერიალეფი დოკორობუ დო მუშ წიმოხონეფიშ ჯვეშ ოდაშ არძაშ უმოს დიდ ოთახუს გაბჟინუ. ჭახანიშ უკულ თე თემაშ გურშენ ართ სვარა გიშაშქუ: "საქორთუოშ გეოლოგია". 1913 წანას თე სვარაქ ლონდონსით გიშელუ ინგლისურო. 1914 წანას აკაკი ჭანტურიაქ ქიდიგურუ ოდესაშ, ხარკოვიშ, მოსკოვიშ, ტარტუშ, პეტერბურგიშ უნივერსიტეტეფიშ პროფესორეფიშ მენცარულ ხანდეფი დო ლონდონშა დირთუ. ექ პედაგოგიური დო მენცარული საქვარი გაგინძორუ. უკულ ხოლო ართშა მიდართუ ამერიკაშა დო უკახალე დირთუნ ოსურო ართ ლონდონურ ძღაბი ქეთრინ უოლტერ ბოლი ქიმიყ'ონუ. 1918 წანას საქორთუოშ რესპუბლიკაქ ზოხორენჯობა გეჭოფუ. აკაკი ჭანტურიას ექ მანგარო ახიოლუ დო ჩილდოსქუა წკუმა ართო ოდაბადეშა დირთუ. სამარგალოშა დორთელქ, ჩქვალერს, ჯვარს დო ზუგდიდის ნწოფულეფს მაგურაფალობას ქიმიაყ'უნუ. თეწკუმა ართო ქართის ახალ დუნარცხუეფი უნივერსიტეტის, მუზეუმეფს, არქივეფს დო სვარაოჩვაშეს მუშენდუ. საქორთუოშა ჭითა ფაშიზმიშ (კომუნიზმი) მულაქ გლახაქ იყ'უ - ოხვამეფიშ, კულტურული ძეგლეფიშ ოტახუს ქიმიაყ'უნეს კომუნისტეფქ. თეჯგურა ბორჯის აკაკიქ დადიანეფიშ დოხორეეფიშ (ზუგდიდი, გორდი, სალხინო, ჭკადუაში) კულტურული ჯვეშობაშ ოკორობუს ქიმეკიდუ ხე. 1922 წანაშე 1940 წანაშა აკაკიშ რინას ნიშულოვანი ბორჯი რდუ: მუშ ჩილი დო ართგური ჯიმაკათაწკუმა დადიანეფეშ დოხორეს ორიგინალური მუზეუმი ქუდარცხუ. მუზეუმიშ დინოხოლე არქეოლოგიური, ისტორიული დო ორთაშ გუნართეფი ქიგედგუ. დოშაყარუ დო ხალხის გაჩინებაფუ ოდიშიშ თარეფიშ არქივეფი; ზუგდიდიშ დო ჯვარიშ რუქეფი დოხანტუ დო მარგალურ-ქორთული ეთნოგრაფიული ლერსიკონიშ მატერიალეფი აკოდგუ, ანარკიაშ (დიხაგუძუბაშ), თაგილონიშ დო ბაღმარანიშ ოხვამეფიშ არქეოლოგიური კილანთხორუ ჩატარუ. ქიანაში ძვირფასი მატერიალეფი დოკოროფუ დო ზუგდიდიშ მუზეუმიშ ექსპონატეფიშ მუზმაიანობა 12 ანთასშენ 40 ანთასშა მორდუ. აკაკი ჭანტურიაქ ხოლო მარგალური მითოლოგიაშენ იმუშუ ბრელი: სამარგალოს ორქოშ შხურიშ დო ორქოშ კირიბიშ 16 ლეგენდა დოშაყარუ, ქიანაშ არიკეფი ინიჭარუ. მუქ ხოლო ბრელ ლერსი დო ართ პოემა ჭარუ მარგალურო. შხვა კოლხური ჯოხოეფი დო გვარეფი კორობუ დო ვ. შელიშ დრამა: "დუდიხეშა პრომეთე" ქორთულო გეგინოთანგუ. 1941 წანაშე ზუგდიდის პედაგოგიური უნივერსიტეტის მაგურაფალო მუშენდუ. თიქ პირველქ დიჭყუ ზუგდიდის ინგლისურ ნინაშ გურაფა. ქიანაშის უყ'ორდუნ ფერ ჩილიშ ორდო ღურაქ გურ გოუსოფუ აკაკის. ხოლო ჩქვალერს მუში ოდას მანტუნ თი დაჩხირქ აკაკიშ რინა შქას გორთუ – პალეონტოლოგიური ბჟინაფა, არქეოლოგიური დო ეთნოგრაფიული ოხანდუშ ნაჭარეფი დო ქიანაშ მუკი-მუკი გილულაბორჯის ნაჭარა დღალური ირფელი დაჩხირქ გეყინტუ. დო მითინს ხოლო ვაუჩქუ დაჩხირქ მუშით იყ'უ დო ვარ მითინქ ძალო მუნტუო ყუდეს. აკაკი ჭანტურიაქ 1949 წანაშ 11 მესის ზუგდიდიშ ხოლოს, ოდიშის, მუშ ხეთ გინადგუმა ოდას ქუმლაღურუ. მარდიელი ოფუტარეფქ აკაკი ჭანტურია ზუგდიდის, ქაფათიშ სასაფლას დონთხორეს.