|
İRANULİ NENA OSETURİ
Oseturi (İron evzag), K’avk’asiaş maxore Osetepek na ğarğalapan nena ren. Hindu-Avrop’aş nenapeşi grup’iş İranuli nenapeşi qa na ren nenapeşen art-arti ren. Osetiaşi (Alania) Resp’ublik’aş gurapaş nena edo xolo Rusuli k’ala ofisialuri nena ren. Oseturi na ğarğalaps maxoroba ren nanç’inerot 700.000 k’oçi. Oseturi nenas jur dialekt’i uğun. Am dialekt’epeşen arti olande Osetia do omjore Osetias na iğarğalen İronuri dialekt’i, majurani olande Osetiaşi olandeş do gulvaş k’ele na iğarğalen Digoronuri dialekt’i ren. Oseturi nenaşi masumani dialekt’i ren şkaoraşi uçvaş k’ule 17. oş3’anuraşakis Macaristanis na iğarğalet’u Yasuri dialekt’i. İronuri dialekt’is Tuallagi do Kudayragi coxoni tudeni jur şive uğun. Digoronuri dialekt’iş tudeni şive ren Tagauri. Alanepeşi mcveşi oput’e do noğapes na içodinu ontxorapes Grek’uri albonite ç’areli Alanuri nenaşi noç’arepe koiz’iru. Digoronuri dialekt’işa xolosi na rt’u Alanuri nena andğanerdğas didote koxui3’onu. Tacikistanis na iğarğalen Yagnoburi nena, Oseturi nena k’ala olandeyulva İranuli nenapeşen na iğarğalen çodina nena ren. Yulva İranuli nenapeşen Peşturi irsot Oseturi nenas nungaps. Oseturis mcveşi İranuli nenapeşen art-arti Paloviuri k’alati dido mengapoba uğun.
Osetepek namtinoras çkvadoçkva albonepe muiçkvinesnati maartani Oseturi alboni 1798 3’anas Kortuli boncape oxmarinute i3’opxinu. Oseturi nenaşi omordinu 20. oş3’anuraşi geç’k’apas, Demok’rat’iuri Burjuvaşi Gektalaş k’ule muinz’inu. Oseturi nenate oç’arus 18. do 19. oş3’anuras Rusi do Kortu misionerepeş k’elen geiç’k’inu. 19. oş3’anuraş şkas A. Şegrenik, K’iriluri boncapete Oseturi şeni alboni do3’opxu do Rusi nenamçkinace V. F. Millerik na qu namtini ktiralate am alboni Rusiaşi gektalaşakis ixmarinu. Oseturi nena şeni ç’areli maartani svara ren 1844-s St. P’etersburgis A. Şegreniş k’elen na gamiçkvinu Ossetian Grammar. Sovieturi p’eriodisti Oseturi nena goşigorinu. Antepeş doloxe irişen beciti ren V. İ. Abaeviş k’elen na ixvenu xandape. Oseturiş oç’aru şeni 19. oş3’anuraş şka- 1923 3’anas K’iriluri boncape, 1923- 1938 3’anapeş şkas Latinuri boncape, 1938 3’anaşen doni K’iriluri boncape (olande Osetia şeni) 1938- 1954 3’anapeş şkas Kortuli boncape (omjore Osetia şeni) 1954 3’anaşen doni K’iriluri boncape (mteli Oseti şeni) ixmarinu.
1920 do 1930-oni 3’anapes jur dialekt’iti ç’aranurot ixmarinu mara ok’ule Digoronuri dialekt’i konişkvinu. Ç’aranobaşi nena irişen dido na iğarğalen İronuri dialekt’ite i3’opxinu. Xalk’uri şairi Kosta Hetagurov, Oseturi ç’aranobaşi maamagepeşen art-arti ren. Ç’aranuri Oseturi nenas 35 fonemi uğun. Antepeşen 7 teri xonaroni, 2 teri gverdi xonaroni do 26 teri uxonare ren. Xonaronepe, nenaşi p’ozisionişa (3’oxle, k’ap’ula do oşkane), nenaşi mağalobaşa (tapala, oşkane do mağala), nenaşi mesvuşa (k’ibiri çarbis mesvu do umesvute na gamulun xonarepe), p’icişi mçirenobaşa do nenaşi odvuşa (gon3’k’eri do nk’ileri) do iroranoba do miktarişa nazareni (mk’ule do ginz’e) oxui3xunen.
|
TÜRKÇE
